هر چند گفته‌اند و بسیار شنیده‌ایم که در وقت دیدار و زیارت «هرچه می‌خواهد دل تنگت بگو» اما حضور در اماکن متبرکه اهل بیت(ع) و امامزادگان دارای آداب و ترتیب است. آداب و ترتیبی که به دلیل حفظ شأن و همچنین افزایش بهره‌مندی زائران از زیارت تدبیر شده است.
چرا زیارت‌نامه بخوانیم؟
شاید برایتان اتفاق افتاده باشد که به زیارت رفته‌اید و مشتاق هستید با امام(ع) صحبت کنید و این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چه کنید و چه بگویید. آیا هر چه در دلتان می‌گذرد با همان زبان خودمانی با امام در میان بگذارید یا این کار درست نیست و باید اعمال و آداب زیارت‌نامه را انجام دهید؟
هر چه می‌خواهد دل تنگت بگو
گاهی هنگام زیارت با کلمات و بیان خودمان با امام گفت‌وگو کرده و محبت، احترام و ارادت خود را به او بیان می‌کنیم. این نوع زیارت به نوعی ابراز احساس قلبی‌مان به امام(ع) است. این نوع زیارت شاید برای ما که عرب‌زبان نیستیم، راحت‌تر و ملموس‌تر باشد زیرا به‌راحتی می‌توانیم آنچه در سینه داریم، با امام خود در میان بگذاریم و احساسات عمیق خود را آن‌گونه که هست بیان کنیم. این نوع زیارت همچنین انس و پیوند قلبی ما را با اماممان بیشتر می‌کند.
یادگاری از ائمه اطهار(ع)
اگرچه هر زائری می‌تواند از پیش خود و به زبان خودش، برای احترام و متوسل‌شدن به این بزرگواران چیزی بگوید؛ اما به خواندن این زیارت‌نامه‌ها که سند آن‌ها به خود امامان معصوم(ع) می‌رسد و در اصطلاح، به آن‌ها «زیارت‌های مأثور» گفته می‌شود، سفارش شده است. متن این زیارت‌نامه‌ها کلمات امام معصوم(ع) است که به ما رسیده، یعنی ما با زبان یک معصوم(ع) صحبت می‌کنیم. این نوع زیارت‌نامه‌ها دو دسته هستند:
زیارت‌نامه اختصاصی که مخصوص امام خاصی هستند.
زیارت‌نامه عمومی که مضمون عام دارند و هر امامی را با آن می‌توان زیارت کرد.
بعضی از این زیارت‌نامه‌ها به دلیل سند یا محتوای خاص خود، اهمیت و شهرت بیشتری دارند؛ مانند زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره، زیارت امین‌الله، زیارت وارث، زیارت آل‌یس، زیارت جامعه ائمة المؤمنین. این متون بیشتر جنبه دعایی دارند و محتوایشان مشتمل بر درود فرستادن و ادای احترام به صاحبان این قبور است. زیارت‌نامه‌های رسیده از اهل‌بیت(ع) عمدتاً دارای محتوایی از معارف و عقاید صحیح اسلامی هستند و یکی از منابع معارف شیعی به شمار می‌آیند. این زیارت‌نامه‌ها مشتمل بر برخی مسائل اعتقادی همچون توحید، نبوت، صفات خدا و مضامینی از قبیل شناخت امامان معصوم(ع) و فضائل و مقامات آنان، تولی و تبری، شفاعت و توسل است.
برای چه مکان و زمانی هستند؟
خواندن زیارت‌نامه نیز چون بخشی از آداب زیات است، گاه آدابی دارد. بسیاری از زیارت‌نامه‌ها برای خواندن در کنار مزار آن معصوم(ع) هستند؛ اما برخی زیارت‌نامه‌ها نیز برای زیارت فرد معصوم از راه دور توصیه شده‌اند. برای مثال علامه مجلسی در زادالمعاد، زیارتی را در ضمن اعمال روز میلاد پیامبر(ص) نقل می‌کند که اگر فرد بخواهد از راه دور پیامبر(ص) را زیارت کند آن را بخواند. برخی زیارت‌نامه‌ها را نیز می‌توان از فاصله دور خواند؛ برای مثال درباره زیارت عاشورا آمده فرد هم می‌تواند آن را هنگام زیارت حرم حضرت بخواند و هم از راه دور با خواندن آن، امام حسین(ع) را زیارت کند.
همچنین برخی زیارت‌ها مخصوص به زمان خاصی هستند. برای مثال کفعمی در کتاب بلدالامین زیارتی را نقل می‌کند که مخصوص زیارت امام حسین(ع) در نیمه شعبان است و یا زیارت اربعین که زیارت مخصوص امام حسین(ع) در روز اربعین است. اما برخی زیارت‌ها را می‌توان در هر زمان خواند، مانند زیارت‌های جامعه که با آن‌ها می‌توان هر امامی را در هر زمانی زیارت کرد. همچنین درباره زیارت امین‌الله که زیارت مخصوص حضرت علی(ع) در روز عید غدیر است گفته شده می‌توان آن را نزد قبور هر یک از ائمه(ع) خواند .برخی از زیارت‌نامه‌هایی که از معصومان(ع) رسیده، مخصوص بعضی امامان است و برخی دیگر مانند زیارت جامعه کبیره، مشترک بوده و می‌توان آن را هنگام زیارت هر امامی خواند.
خوب است بدانیم:
این نوع زیارت‌نامه‌ها ممکن است برای ما که عرب‌زبان نیستیم کمی دشوار باشد و در ابتدا نتوانیم ارتباط قلبی با آن برقرار کنیم؛ اما خوب است بدانیم مضمون و محتوای این زیارت‌نامه‌ها کلام امامان ماست و مثل متن آموزشی هستند که هم روش ابراز ارادت و دوستی با امام(ع) را در آن‌ها یاد می‌گیریم و هم شناخت و آگاهیمان به امام بیشتر و معرفت دینی‌مان عمیق‌تر می‌شود. این زیارت‌نامه‌ها گوهری هستند که از انسان کاملی صادر شده است، پس اگر خواندن آن‌ها را تکرار کنیم تا به آن‌ها انس بگیریم و سعی کنیم معانی آن‌ها را بفهمیم، حتی برای ما فارسی‌زبانان نیز بسیار شیرین و دوست‌داشتنی می‌شود و شاید دیگر هیچ زمزمه و نجوایی زیباتر از آن نیابیم.
خبرنگار: آزاده خلیلی
نظر شما